Een nieuwe koers in witwasbestrijding
Op 14 mei 2025 stuurden de Minister van Financiën en de Minister van Justitie een gezamenlijke brief aan de Tweede Kamer. In deze brief introduceren zij een nieuwe anti-witwasaanpak. Volgens de ministers is het huidige beleid in de praktijk doorgeslagen, met negatieve gevolgen voor burgers en ondernemers. Het kabinet stelt daarom een herziening voor met twee duidelijke doelen: (1) het verlichten van de lasten voor bonafide burgers en ondernemers, en (2) het verhogen van de barrières voor criminelen.
De brief richt zich met name op de rol van banken. “Bij alle poortwachters zijn verbeteringen mogelijk, maar de problematiek is het meest prangend bij de banken,” stellen de ministers. Banken hanteren de wet- en regelgeving nu vaak strikter dan nodig en vragen klanten soms om meer informatie dan noodzakelijk. Dit leidt tot frustratie bij ondernemers en burgers en draagt weinig bij aan de effectiviteit van het systeem.. Dat moet stoppen, vinden de Ministers.
Deze politieke koerswijziging is opvallend. Dat banken voorzichtig zijn geworden, is immers goed te begrijpen. Het Openbaar Ministerie heeft banken en hun anti-witwasbeleid de afgelopen jaren onder een vergrootglas gelegd. Dit heeft geleid tot forse schikkingen tussen banken en het OM, en ingrijpende hersteltrajecten waar sommige banken nog steeds in zitten. Die context heeft banken bepaald niet aangemoedigd om een echte risicogebaseerde benadering toe te passen. Des te belangrijker is het dat de ministers nu expliciet benoemen dat poortwachters – zoals banken – van toezichthouders voldoende comfort moeten krijgen om proportioneel te handelen bij lage risico’s.
Ook in Europees perspectief valt deze nieuwe aanpak op. In 2024 publiceerde de Europese Unie een uitgebreid pakket aan nieuwe regels ter bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering. Onderdeel daarvan is de nieuwe anti-witwasverordening, die vanaf 10 juli 2027 rechtstreeks van toepassing wordt in Nederland en de huidige Wwft vervangt.2 Hoewel de meldplicht in deze verordening op het eerste gezicht versmalt (van ‘ongebruikelijke transacties’ naar ‘verdachte transacties’), wordt de reikwijdte in de praktijk juist verbreed.3 Bovendien worden er (opnieuw) nieuwe sectoren toegevoegd aan de lijst van poortwachters.
De Nederlandse ministers kondigen aan dat zij de nieuwe Europese regels zo lastenluw mogelijk willen implementeren. Waar ruimte is, zullen zij kiezen voor de minst belastende optie voor poortwachters. Tegelijkertijd lijken ze op sommige punten juist verder te willen gaan dan strikt noodzakelijk. Zo ligt er reeds een wetsvoorstel om contante betalingen boven de €3.000 te verbieden, terwijl de Europese verordening pas vanaf €10.000 een verplicht verbod voorschrijft. Over dit nationale voorstel stemt de Eerste Kamer op 3 juni 2025. Het wetsvoorstel voor implementatie van de Europese regels volgt begin 2026. De Kamer wordt vanaf eind 2025 periodiek op de hoogte gehouden van de voortgang.
Kortom, de nieuwe aanpak van de ministers belooft een betere balans tussen effectiviteit en proportionaliteit. Die intentie is mooi. De komende jaren zal moeten blijken of de uitvoering van deze aanpak daadwerkelijk de beloofde verlichting brengt.
1 Ministerie van Financiën & Ministerie van Justitie en Veiligheid, ‘Kamerbrief over nieuwe anti-witwasaanpak’, 14 mei 2025.
2 Verordening (EU) 2024/1624 van het Europees Parlement en de Raad van 31 mei 2024 tot voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor witwassen of terrorismefinanciering, PB EU 19 juni 2024.
3 Zie D.R. Doorenbos, De meldingsplicht uit de nieuwe anti-witwasverordening, Ondernemingsrecht 2025/56 (verschijnt binnenkort).
