Tweede Kamer neemt Wijzigingswet accountancysector aan
Op 23 september 2025 heeft de Tweede Kamer het voorstel voor de Wijzigingswet accountancysector (voorheen: Wet toekomst accountancysector, hierna: Wijzigingswet) aangenomen.
De Wijzigingswet dient tot wijziging van de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta), de Wet op het accountantsberoep (Wab)en de Wet tuchtrechtspraak accountants. De consultatieversie en het voorontwerp zijn in eerdere Stibbe Alerts besproken.
Met de Wijzigingswet wordt opvolging gegeven aan het rapport en de aanbevelingen van de Commissie toekomst accountancysector van januari 2020. Daarnaast stelden ook de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en de Monitoring Commissie Accountancy (MCA) in de afgelopen jaren vast dat de wettelijke controle geregeld van onvoldoende kwaliteit zou zijn, mede doordat accountantsorganisaties minder gebruikmaken van kwaliteitswaarborgen.
De Wijzigingswet stelt nadere eisen aan accountantsorganisaties en vergroot het toezicht van de AFM op accountantsorganisaties.
1. Voorgestelde wijzigingen
De Wijzigingswet bevat onder meer de volgende wijzigingen ter bevordering van de kwaliteit van wettelijke controles:
kwaliteitsindicatoren voor (in eerste instantie) accountantsorganisaties die wettelijke controles uitvoeren voor organisaties van openbaar belang (OOB’s);1
een aanwijzingsbevoegdheid voor de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA);
governance-maatregelen (waaronder de instelling van een Raad van Commissarissen) voor (middel)grote accountantsorganisaties; en
uitbreiding van toezichts- en handhavingsmogelijkheden van de AFM.
2. Audit Quality Indicators voor (in eerste instantie) OOB-accountantsorganisaties
De zes OOB-accountantsorganisaties2 moeten op basis van de Wijzigingswet periodiek rapporteren over elf kwaliteitsindicatoren. Deze Audit Quality Indicators (AQI’s) geven inzicht in de kwaliteit van wettelijke controles. Zo bieden de AQI’s organisaties die een accountant inschakelen beter zicht op de kwaliteit van diens dienstverlening, terwijl accountantskantoren de uitkomsten kunnen benutten om hun controlepraktijk verder te verbeteren.
De verplichting om AQI’s te rapporteren wordt gefaseerd ingevoerd: de OOB-accountantsorganisaties dienen hieraan als eerste te voldoen. Na drie jaar vindt een evaluatie plaats, waarna de kwaliteitsindicatoren eventueel worden aangepast. Daarna wordt de verplichting ook van toepassing op reguliere accountantsorganisaties.
3. (Uitgestelde) aanwijzingsbevoegdheid voor de NBA
De Wijzigingswet bevat een grondslag voor een aanwijsbevoegdheid voor de NBA (art. 54a e.v. Wab). De aanwijsbevoegdheid houdt in dat de NBA een accountantsorganisatie kan aanwijzen indien een OOB zelf geen accountant kan vinden om een wettelijke controle te laten uitvoeren. Uit een brief van de minister van Financiën van 2 mei 2025 blijkt dat deze aanwijzingsbevoegdheid niet direct van kracht zal worden bij de inwerkingtreding van de Wijzigingswet: pas wanneer duidelijk wordt dat er een OOB is die er niet in slaagt om een accountantsorganisatie te contracteren, zal de minister besluiten tot inwerkingtreding van deze maatregel.
De Wijzigingswet voorziet in de mogelijkheid om op een nader te bepalen moment de aanwijzingsbevoegdheid uit te breiden ten behoeve van andersoortige ondernemingen (niet zijnde OOB’s) die geen accountant kunnen vinden. Gevolg daarvan is dat op den duur ook niet-OOB- accountantsorganisaties zouden kunnen worden aangewezen door de NBA om een wettelijke controle uit te voeren.
4. Verplichte interne toezichthouder voor grote accountantsorganisaties
De plicht voor accountantsorganisaties om een toezichthoudend orgaan in te stellen geldt momenteel enkel voor OOB-accountantsorganisaties. Met de Wijzigingswet worden ook overige grotere accountantsorganisaties verplicht tot het instellen van een dergelijk orgaan. Hieronder vallen accountantsorganisaties die voor drie achtereenvolgende boekjaren elk jaar (i) een omzet behalen uit wettelijke controles van ten minste € 3 miljoen en (ii) ten minste 150 wettelijke controles per boekjaar uitvoeren.
5. Uitbreiding toezichts- en handhavingsmogelijkheden AFM
Met de Wijzigingswet komt vast te liggen dat de AFM toezicht houdt op de naleving van wet- en regelgeving door niet-OOB-accountantsorganisaties. Daarnaast krijgt de AFM meer handhavingsbevoegdheden, bijvoorbeeld ten aanzien van de rapportageverplichting over de AQI’s. Zo kan de AFM een last onder dwangsom of een bestuurlijke boete opleggen om de naleving van deze verplichting af te dwingen.
Daarnaast wordt met de Wijzigingswet de medeverantwoordelijkheid van de accountantsorganisatie voor de kwaliteit van de wettelijke controles verduidelijkt. Dit stelt de AFM, in voorkomend geval, in staat om accountantsorganisaties verantwoordelijk te stellen voor de kwaliteit van individuele controles. Deze wijziging heeft mede tot doel om de kwaliteit van de wettelijke controles te borgen.
6. Overige maatregelen
Andere voorstellen die uit de Wijzigingswet volgen zien tot slot op bijvoorbeeld de vakbekwaamheid van accountants uit derde landen, het verlagen van de drempel voor accountantsorganisaties om bij de AFM een melding te maken van geconstateerde mogelijke gebreken in de wettelijke controle, de modernisering van de governance van de NBA en de stroomlijning van het accountantstuchtrecht.
7. Vervolg van wetgevingstraject
Nu het voorstel voor de Wijzigingswet is aangenomen door de Tweede Kamer, dient het te worden behandeld in de Eerste Kamer. De Eerste Kamer kan geen wijzigingen meer aanbrengen en het voorstel alleen aannemen of verwerpen.
Wanneer de Wijzigingswet is aangenomen door de Eerste Kamer, zal bij koninklijk besluit worden bepaald op welk tijdstip de wet in werking treedt. Daarbij voorziet de Wijzigingswet in de mogelijkheid dat voor de verschillende artikelen of onderdelen dat tijdstip op een ander moment wordt vastgesteld.
