FAQ: wat houdt de Klimaatwet in en wat is de verhouding tot het Klimaatakkoord?

Article
NL Law

Het klimaat: een term die nog nooit zoveel is besproken als vandaag de dag. Voor het eerst is een ambitieuze klimaatparagraaf opgenomen in een regeerakkoord en elke dag lezen we er wel iets over in de krant. Er wordt gesproken over een Klimaatwet, maar ook over een Klimaatakkoord en onderliggende tafels. Wat houdt dit allemaal in en wat is de onderlinge verhouding tussen beide? In deze FAQ zullen wij deze vragen met u langslopen.

Wat houdt de Klimaatwet in?

Wat, oorsprong en planning

Het regeerakkoord vermeldt dat de hoofdlijnen van de afspraken op het terrein van klimaat en energie in een Klimaatwet zullen worden verankerd. Vorige week werd bekend dat zeven politieke partijen het zo goed als eens zijn geworden over een voorstel voor een nieuwe Klimaatwet. Het definitieve wetsvoorstel is vandaag (27 juni 2018) bekendgemaakt (waarover wij later in detail zullen bloggen). De oorsprong van deze wet komt overigens niet uit de koker van de regering; in 2016 deden Klaver (GroenLinks) en Samsom (PvdA) al een voorstel voor een initiatief-Klimaatwet (zie hierover een eerder blogbericht), in navolging van het Klimaatakkoord van Parijs (2015).

Doel

Het nieuwe wetsvoorstel zal een vermindering van de Nederlandse CO2-uitstoot verplicht stellen van minimaal 95 procent in 2050 ten opzichte van 1990. Hoewel dit doel ambitieuzer is dan de streefreductie van de EU (80% in 2050 – zie hier), ook omdat het een verplichting behelst en geen streefwaarde, is het minder ambitieus dan in het initiatiefvoorstel van Klaver en Samsom werd voorgesteld (55% in 2050). Het nieuwe voorstel stelt ook een (niet-bindend) reductiedoel voor 2030: 49% ten opzichte van 1990. De laatste doelstelling is conform de EU-doelen en het regeerakkoord.

Beleidsinstrumenten

Naast de reductiedoelen zal de Klimaatwet, aldus het eerdere voorstel van Klaver en Samsom (zie hier), ook enige beleidsverplichtingen aan de overheid geven, zoals het vaststellen van een (vijfjaarlijks) klimaatplan (dit is niet het hierna te bespreken Klimaatakkoord), een jaarlijkse klimaatbegroting en een klimaatjaarverslag. Deze beleidsinstrumenten zullen slechts gelden als kader voor regeringsbeleid en hebben geen (directe) externe werking. Daarmee biedt de Klimaatwet vooral een kader voor het te voeren proces. De Raad van State zal als procesbewaker optreden en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) krijgt een monitoringsfunctie.

Wat houdt het Klimaatakkoord in?

Wat en grondslag

In het regeerakkoord staat ook dat er een nationaal Klimaat- en energieakkoord komt. Het akkoord beoogt maatschappelijke partijen (bedrijven, bestuurlijke partners, milieubewegingen) meer zekerheid te geven over doelen op de lange termijn, aldus de regering. Tegelijkertijd meent de regering dat het akkoord een platform creëert om met elkaar in gesprek te blijven en te reageren op nieuwe (technologische) ontwikkelingen. Het akkoord beoogt tevens concrete afspraken over de institutionele verankering te maken.

Aanpak

In een eerdere brief van Minister Wiebes zijn de kaders en aanpak voor de vaststelling van het Klimaatakkoord geschetst. De totstandkoming van het akkoord zal door de regering, in samenwerking met de SER, worden gefaciliteerd. Hiertoe zijn vijf sectortafels (gebouwde omgeving, mobiliteit, landbouw en landgebruik, elektriciteit en industrie), een Klimaatberaad, taakgroepen en enkele (sub-)werkgroepen ingesteld. Aan de sectortafels zitten de betrokken maatschappelijke partijen en worden afspraken gemaakt. Het Klimaatberaad ziet toe op de algehele voortgang.

Inhoud

Hoewel de contouren van de Klimaatwet inmiddels duidelijk zijn, is de inhoud van het Klimaatakkoord nog verre van concreet. Het enige wat bekend is zijn de reductiedoelen die elke sector toebedeeld heeft gekregen, welke onlangs nog zijn aangepast na doorberekening door het PBL (zie hier). Het streven was om voor de zomer tot afspraken op hoofdlijnen te komen, zodat het PBL deze in de zomer kan doorrekenen. In de tweede helft van het jaar kunnen de hoofdlijnen dan worden uitgewerkt in concrete maatregelen, waarna de uitvoering in 2019 van start zou kunnen.

Planning

Hoewel Minister Wiebes in zijn voortgangsbrief niet rept over enige vertraging in het proces, volgt uit berichten in de media dat het de vraag is of de planning gaat lukken. Het pijnpunt lijkt te zitten in de rekening van de maatregelen en de onderlinge verhouding tussen de tafels. Ed Nijpels, voorzitter van het Klimaatberaad, heeft toegezegd op 10 juli a.s. de resultaten van de klimaattafels te bespreken.

Wat is de verhouding tussen beide?

De Klimaatwet verankert de hoofdlijnen van het klimaatbeleid, en geeft het daarmee een bestendige basis. De Klimaatwet zelf legt echter, los van het reductiedoel van 95% in 2050 en het opstellen van beleidsstukken, geen concrete verplichtingen of maatregelen op aan de Staat (laat staan aan andere externe partijen). Meer concrete invulling van de hoofdlijnen zal, aldus het eerdere voorstel, geschieden in een klimaatplan. Het opstellen van een klimaatplan komt overigens ook overeen met Europese Energie Unierechtelijke verplichtingen (zie hier) en het Akkoord van Parijs. In 2019 dient Nederland aan de hand van een nationaal plan aan de Europese Commissie te laten zien hoe ze gaat voldoen aan de Europese klimaatdoelstellingen voor 2030. Met dit in gedachten is in de Memorie van Toelichting (MvT) bij het (oude) wetsvoorstel van Klaver en Samsom ook voorgesteld om het eerste klimaatplan op te stellen voor de periode 2020-2024. Te verwachten valt dat de invulling van het klimaatplan dan ook grotendeels zal samenvallen met de invulling van het Klimaatakkoord. In dat kader benoemt Minister Wiebes in zijn eerdergenoemde voortgangsbrief ook dat het kabinet (conform de EU-doelen) richting het einde van 2018, onder meer op basis van de uitwerking van het Klimaatakkoord, een concept Integraal Energie- en Klimaatplan (INEK) zal opstellen. Hier valt een en ander dus met elkaar samen.

Zoals gezegd zal het klimaatplan, evenals de andere beleidsinstrumenten van de Klimaatwet, externe partijen niet binden. De MvT (bij het eerdere voorstel) overweegt dit expliciet en benoemt dat het om die reden ook niet is aan te merken als een besluit in de zin van de Awb. Hetzelfde geldt voor het Klimaatakkoord. Het akkoord zal alleen gelden voor de betrokken partijen die hun handtekening onder het akkoord zetten en niet voor derden. Dan nog is het niet duidelijk wat er gebeurt als een partij de afspraken niet nakomt of uit het akkoord stapt. Hierover zullen afspraken gemaakt moeten worden in het akkoord. De regering heeft ook aangekondigd de maatregelen uit het akkoord in de wet te willen opnemen. In de eerdergenoemde voortgangsbrief voegt Minister Wiebes “belemmerende wet- en regelgeving” als dwarsdoorsnijdend thema toe aan het Klimaatakkoord. Dit ziet volgens hem zowel op bestaande, als nieuwe wet- en regelgeving die noodzakelijk wordt geacht om de klimaatopgave te realiseren. Hoe een en ander eruit komt te zien, wordt dit jaar hopelijk duidelijk. Stay tuned!

Dit is een blog in de “FAQ”-serie. Een overzicht van alle blogs in deze serie kunt u hier vinden.